Pijpenpotten

In Nederland was de meest gebruikte methode om pijpen te bakken om ze in vuurvaste potten te stapelen die dan in de oven geplaatst en gebakken werden. De potten werden afgedicht met bolvormige of platte deksels. Waarschijnlijk werden de bolvormige deksels het meest toegepast op potten waarin lange pijpen geplaatst waren en de platte deksels op potten met kortere pijpen.

De potten waren rond, vaak hoog, en zonder oren. Door in de pot een verticale staander aan te brengen waaromheen de kleipijpen gezet konden worden kon de pot gelijkmatig gevuld worden. Een dergelijke verticale staander werd ook wel 'trompet' genoemd ; een langwerpige verticale staander in de vorm van een omgekeerde toeter.

Als de pijpen in de potten geplaatst waren werden de stelen doorgaans bij elkaar gehouden ('gebonden') met een ring klei (zgn. pijpenringen). Op de tweede foto van links (hierboven) staan een aantal pijpenpotten waarbij duidelijk te zien is hoe in de lange potten op de achtergrond, de stelen van de lange pijpen uitsteken en met een 'pijpenring' bij elkaar gehouden worden. Dan ging de deksel op de pot en vaak werd ook de gehele pot nog eens met zogenaamde 'gemagerde' klei afgesmeerd om te voorkomen dat vuur of roet in de pot kon komen en om eventueel ongelijkmatige verhitting of verkleuringen hierdoor tegen te gaan.

Kenmerkend voor de potten zijn de drie poten of 'vinnen', en de vaak 'aangesmeerde' klei aan de buitenzijde

Rotterdamse pijpenpot van grijze klei, www.bedrijfshistorierotterdam.nl

Schoonhoven, ca 1780-1800, diverse fragmenten waaronder 1 'vin'

Randfragment van pijpenpot waarbij aangesmeerde klei duidelijk zichtbaar is, Schoonhoven ca 1780-1800

Een schematische afbeelding van een 18e eeuwse pijpenpot uit Gorinchem met fragmenten van pijpenpotten (circa 1760-1779) gevonden in Schoonhoven.

Fragmenten pijpenpot en een 'Vin', Schoonhoven ca 1780-1800

Fragment Schoonhovense pijpenpot, bovenrand, ca 1780-1800. Duidelijk zichtbaar is de aangesmeerde klei aan de buitenzijde

Fragmenten pijpenpot, paar 'vinnen' en fragmenten pijpenringen. Gouda, ca 1690-1720

Een aantal fragmenten van pijpenpotten. Gevonden binnen de huidige gemeentegrenzen van Alphen. Alle pijpen die erbij aangetroffen werden leken Gouds; vooral van de firma Verzijl, merken zwaan, HP ongekroond, IB gekroond, eiermand, K. Tevens een duit uit 1788

Trompetten

Een fragment van een Trompet, gevonden op het terrein van de voormalige Goedewaagen fabriek in Gouda (ca 1900)

Fragment van een 'Trompet' ; een verticale staander die in de pijpenpot werd gezet om de pijpen centraal en gelijkmatig te kunnen plaatsen. Dit fragment is afkomstig uit de Tuinstraat in Gouda, ca midden 1800.

Pijpenringen

Links een ring van een pijpenpot, rechts een dik stuk pijpaarde, waarschijnlijk stuk van een 'trompet'. Gouda, ca 1690-1710

Fragment pijpenring, Gouda, ca 1690-1720

Fragmenten 'pijpenring' op de foto rechts. Laatste kwart 17e eeuw. Wanneer langstelige pijpen in een hoge ronde pijpenpot geplaatst werden om de oven in te gaan, werden ze doorgaans gelijkmatig rond een in het midden van de pot geplaatste staander ('trompet') gegroepeerd, en werden de stelen bij elkaar 'gebonden' met een ringetje klei.

Meer over de pijpenfabricage en vooral gebruikte gereedschappen in het hoofdstuk De pijpenmakerij.

Fragment van een laat 17e eeuwse pijpenring, gevonden in een stort van IAK (Suzanna Jacobs, Gouda, ca 1680-1700)

Laatste Nieuwe

12/1 : Een stortvondst uit het Westerwald

23/12: Oranje boven, een pijpje van porselein.

17/9: de brocanterie heeft weer wat leuke pijpjes opgeleverd.

1/7: Veel nieuwe foto's van vooral verschillende merken toegevoegd.

21/4: Een erg scherp uitgevoerde 'rustende herderin met een schaapje' van de Goudse pijpenmaker Wagenaar.

12/3; Gouds pijpje uit de vroege 18e eeuw met fraai getordeerde steel

8/12 : De pijpenmakers van Schoonhoven is het resultaat van ruim twee jaar archief onderzoek. Een 432 pagina's tellend boek dat een geheel nieuwe blik werpt op de industrie in deze stad en ruim 120 makers in detail belicht. Heel veel tot op heden onbekende informatie.

Contact