Amsterdam

 

Tot op heden is er geen breed of diepgaand onderzoek gedaan naar de Amsterdamse pijpennijverheid en de huidige informatie is gebaseerd op een beperkt aantal publicaties (zie onderaan de pagina). De gemeentelijke archieven van de stad Amsterdam zijn echter zeer goed digitaal toegankelijk en bieden nog altijd een grote bron van informatie.

 

Beknopte historie

De oudst bekende vermelding van een pijpenmaker die te Amsterdam werkzaam was komt uit het lidmatenboek van de Engelse Hervormde Kerk te Amsterdam. In 1607 werd de uit Londen afkomstige "tabacco pipemaker" Thomas Laurens ingeschreven die, zo blijkt uit zijn huwelijks akte uit 1609, al in 1600 in Amsterdam woonde.

 

In de eerste helft van de 17e eeuw groeide de pijpennijverheid in Amsterdam snel. "ter wederzyde van den Nieuwezyds-Voorburgwal, bezuiden de Gasthuissteegbrugge" was een pijpenmarkt waarmee een leidende handelspositie verkregen werd. Deze markt was ook zeer interessant voor pijpenmakers en -handelaren van buiten de stad die hiermee de concurrentie met hun Amsterdamse collega's aangingen. Toen het gemeentebestuur in 1663 besloot om belasting te heffen op pijpen die van buiten Amsterdam kwamen en hier verhandeld werden, reageerde de stad Gouda door een eigen pijpenmarkt op te richten (dit gebeurde in 1686). 

De Goudse pijpenmakers waren op dat moment al zeer succesvol met hoogwaardige producten die zich duidelijk onderscheidden van die van hun concurrenten uit vooral Amsterdam en Leiden. Vanaf dat moment ging het snel bergwafwaarts met de pijpennijverheid in Amsterdam (en ook andere steden). De laatst bekende pijpenmaker uit Amsterdam dateert van 1700.

 

Merken

Veel van de eerste pijpenmakers waren Engelsen. De Engelse Tudorroos was in die periode een erg populair en zeer veel gebruikt merk waaraan vaak de initialen van de betreffende pijpenmaker werden toegevoegd. 

 

Diverse publicaties zijn reeds verschenen omtrent Amsterdamse pijpenmakers, waaronder ref (*2), Hoofdstuk 2 door R. de Haan en W. Krook. Een aantal van de daarin beschreven pijpjes en merken bevind zich in deze verzameling.

 

Onderstaande pijpjes zijn afkomstig uit Amsterdams stadsafval uit de buurt van Maarsen. Het merendeel is behoorlijk verweerd en de merken zijn niet altijd goed leesbaar maar vooral vormgeving en grootte zijn kenmerkend voor de kleipijpen die in de eerste decennia van de 17e eeuw in Amsterdam gemaakt werden.






Afgebeeld in Ref (*2), pag 30, afb 62
Afgebeeld in Ref (*2), pag 30, afb 62
Ca 1610-1630
Ca 1610-1630

Mattias Stafford, ca 1610-1630
Mattias Stafford, ca 1610-1630


Gekroonde Roos met RF of RP
Gekroonde Roos met RF of RP
Ca 1610-1630.
Ca 1610-1630.

Ca 1610-1630
Ca 1610-1630

Amsterdams pijpje met 5 (dubbel) bladige roos als hielmerk en fleur de lis op steel gestempeld


Ca 1640-1660, gevonden in Noord Holland


Referenties/bronnen

 

PKN (1988) :

1988 - PKN Jubileumuitgave; De Kleipijp als bodemvondst - Beknopt overzicht van tien jaar onderzoek naar de belangrijkste pijpenmakerscentra

in de 17e en 18e eeuw. Amsterdam. F. Tymstra en J. van der Meulen.

www.tabakspijp.nl/publicaties/pkn-publicaties/10-jaar-pkn-1988/

 

THOMAS LAURENSZ (1581-1625) TOBACCO PIPEMAKER TE AMSTERDAM  

R. de Haan en W. Krook

(https://www.tabakspijp.nl/archief/pkn-blad-artikelen/)

Download ; 1988 Amsterdam
De kleipijp als bodemvondst Amsterdam.pd
Adobe Acrobat document 7.3 MB
32 (91-100) THOMAS LAURENSZ (1581-1625)
Adobe Acrobat document 1.2 MB

Laatste Nieuwe

17/9: de brocanterie heeft weer wat leuke pijpjes opgeleverd.

1/7: Veel nieuwe foto's van vooral verschillende merken toegevoegd.

21/4: Een erg scherp uitgevoerde 'rustende herderin met een schaapje' van de Goudse pijpenmaker Wagenaar.

12/3; Gouds pijpje uit de vroege 18e eeuw met fraai getordeerde steel

23/1: Weer wat pijpen uit de collectie op foto gezet waaronder weer leuke hiel-merken. 

8/12 : De pijpenmakers van Schoonhoven is het resultaat van ruim twee jaar archief onderzoek. Een 432 pagina's tellend boek dat een geheel nieuwe blik werpt op de industrie in deze stad en ruim 120 makers in detail belicht. Heel veel tot op heden onbekende informatie.